Przyjęte w ostatnim czasie regulacje prawne w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych stwarzają realne ryzyko dla dalszego rozwoju branży mleczarskiej – uważa Waldemar Broś, Prezes Zarządu Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich Zw. Rew.

Przepisy dotyczące opakowań

W dniu 24 maja 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 877). Celem nowych regulacji jest wdrożenie w Polsce wymagań wynikających ze dyrektywy SUP, czyli dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/904 z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko (Dz. Urz. UE L 155 z 12.06.2019, str. 1). Kluczowe regulacje znalazły się w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (Dz. U. z 2020 r. poz. 1903; dalej „Ustawa o opłacie produktowej”).

Należy podkreślić, że od 1 stycznia 2024 r. wejdą w życie nowe opłaty. Wśród nich pojawi się m.in. opłata na pokrycie kosztów zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (art. 3k Ustawy o opłacie produktowej).

Natomiast do dnia dzisiejszego nie zostały przyjęte stawki opłat, które zaczną obowiązywać przedsiębiorców już za dwa miesiące i to może być pewna szansa, że nie zostaną wprowadzone w proponowanej wysokości – zwraca uwagę prezes Broś

Stawki za zbieranie odpadów są zbyt duże

Stawka corocznej opłaty na pokrycie kosztów zbierania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju, które wprowadzono do obrotu, pozostawionych w publicznych systemach zbierania odpadów, w tym na pokrycie kosztów utworzenia i utrzymania tych systemów, transportu tych odpadów i ich przetwarzania, a także uprzątania oraz transportu i przetwarzania odpadów powstałych z produktów tego samego rodzaju jak odpady powstałe z produktów, które wprowadzono do obrotu, wynosi:

1) 0,20 zł za 1 kg:

• pojemników na żywność,
• paczek i owijek wykonanych z elastycznych materiałów zawierających żywność przeznaczoną do bezpośredniego spożycia z paczki lub owijki bez żadnej dalszej obróbki,
• pojemników na napoje o pojemności do trzech litrów,
• kubków na napoje, w tym ich pokrywek i wieczek,
• lekkich toreb na zakupy z tworzywa sztucznego

Pragnę zwrócić uwagę, że w projekcie konsultowanego rozporządzenia, które zostało dołączone do projektu ustawy w/w sprawie złożonej do Sejmu 3 lutego 2023 r.1, wskazana stawka opłaty została określone w wysokości 0,01 zł za kilogram. Nie jest trudno zauważyć, że stawka opłat jest 20 razy wyższa od zakładanej – podkreśla Waldemar Broś

KZSM postuluje stawki wysokości 1 grosza

KZSM postuluje, aby proponowana stawka została ustalona na najniższym możliwym poziomie, tj. 1 grosz za kilogram ww. produktów. Pozwoli to ograniczyć negatywne skutki dla konsumentów, tj. utrzymać cenę produktów mlecznych na akceptowalnym społecznie poziomie.

Poważnym argumentem przemawiającym za koniecznością minimalizacji stawki opłat jest specyfika produktów mlecznych.

Produkty mleczne takie jak mleko, kefiry, maślanki czy jogurty wymagają przechowywania w chłodnych miejscach. Dlatego też mleko i produkty mleczne w większości wypadków muszą być przechowywane w lodówce. W rezultacie, tego rodzaju produkty są zazwyczaj spożywane w domu lub w miejscu pracy.

W konsekwencji, opakowania po mleku i innych produktach mlecznych są incydentalnie pozostawiane w miejscach do tego nieprzeznaczonych (np. w lasach, parkach, na plaży itp.). Zdecydowaną większość odpadów spotykanych w tych miejscach stanowią opakowaniach po napojach zaspokających pragnienie (np. woda, soki, napoje gazowane), a także po napojach alkoholowych. Podobny problem stanowią również kubki na kawę czy opakowania na inne produkty do spożycia w drodze („on the go”), które stanowią małą część sektora mleczarskiego.

Nakładanie zatem nowej opłaty powinno uwzględniać fakt, że producenci w Polsce od ponad 20 lat ponoszą koszty zagospodarowania odpadów powstałych z produktów jednorazowego użytku. Co istotne, koszty te w ostatnim czasie dynamicznie rosną, co jest m.in. związane z rosnącymi poziomami recyklingu oraz kosztami zagospodarowania odpadów.

Brak ram prawnych dla systemu kaucyjnego

Zdaniem prezesa Brosia, kolejnym pilną kwestią dla branży mleczarskiej jest przyjęcie regulacji stanowiących ramy prawne dla systemu kaucyjnego.

Mianowicie, dnia 13 października 2023 r. weszła w życie ustaw z dnia 13 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1852). Celem nowych regulacji jest wprowadzenie systemu kaucyjnego obejmującego m.in. opakowania na napoje z tworzyw sztucznych.

Nowym systemem kaucyjnym mają być objęte opakowania po produktach mleczarskich. W naszej ocenie powinny być wyłączone z ustawy – mówi prezes Broś

Jest to istotne wobec faktu, że ustawa weszła w życie 13 października 2023 r., a prace nad utworzeniem systemu kaucyjnego nie są jeszcze na zaawansowanym etapie. Tym samym wyłącznie napojów mlecznych z systemu kaucyjnego jest w tej chwili możliwe w relatywnie prosty sposób, bez negatywnych skutków dla dalszej organizacji tego systemu.

Za powyższym postulatem przemawiają następujące okoliczności:

Charakter produktów mlecznych
Produkty mleczarskie zostały zakwalifikowane do kategorii napojów, pomimo że nie służą one do gaszenia pragnienia i powinny być traktowane jako żywność.

Zagrożenie mikrobiologiczne w przypadku przechowywania pustych opakowań po mleku
Butelki po mleku czy przetworach mlecznych zawierają pozostałości produktów pochodzenia zwierzęcego. Należy liczyć się faktem, że w brudnych opakowaniach następują procesy rozkładu białka i tłuszczu jak również procesy rozwoju mikroflory chorobotwórczej. Z tego powodu, zasadniczo w systemach kaucyjnych w Europie wyklucza się opakowania po produktach mlecznych.

Marginalne zanieczyszczenie opakowaniami po produktach mlecznych w środowisku
Butelki po produktach mlecznych nie zanieczyszczają środowiska naturalnego tak jak butelki po napojach. Jak już wskazano wcześniej, produkty mleczne takie jak mleko, kefiry, maślanki czy jogurty wymagają przechowywania w chłodnych miejscach. Dlatego też mleko i produkty mleczne w większości wypadków muszą być przechowywane w lodówce. W rezultacie też tego rodzaju produkty są zazwyczaj spożywane w domu lub w miejscu pracy.

W konsekwencji, opakowania po mleku i innych produktach mlecznych są incydentalnie pozostawiane w miejscach do tego nieprzeznaczonych (np. w lasach, parkach, na plaży itp.). Zdecydowaną większość odpadów spotykanych w tych miejscach stanowią butelki po napojach typu woda, sok, napoje gazowane oraz napoje alkoholowe. Podobny problem stanowią również kubki na kawę czy opakowania na inne produkty do spożycia w drodze („on the go”), które stanowią małą część sektora mleczarskiego.

Z powyższych względów wprowadzanie identycznej stawki opłat dla produktów mlecznych i takich produktów jak kubki, czy napoje inne niż mleko wydaje się być nieadekwatne do skali tego zjawiska. Należy zauważyć, że branża mleczarska od lat zapewnia recykling odpadów opakowaniowych pochodzących z wprowadzanych na rynek produktów. Aktualnie obowiązki te są wykonywane za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań – przekonuje prezes KZSM

Tym samym włączanie tego rodzaju opakowań do systemu kaucyjnego należy uznać za chybione.

Zwiększenie kosztów produktów mlecznych należących do produktów pierwszej potrzeby
Włączenie opakowań po produktach mlecznych do systemu kaucyjnego przełoży się na ceny produktów. W rezultacie może przełożyć się na poziom spożycia przetworów mlecznych w Polsce.

Nowe regulacja są zagrożeniem dla rozwoju branży mleczarskiej

Zwracamy uwagę, że branża mleczarska należy w Polsce do najważniejszych segmentów rynku produktów żywnościowych i charakteryzuje się dużym potencjałem rozwoju, zarówno na rynku wewnętrznym, jak również na rynkach zagranicznych.

Nowe regulacje nie będą obojętne dla ceny mleka oraz innych produktów mlecznych. Wręcz przeciwnie, dostosowanie do nowych wymagań prawnych nieuchronnie doprowadzi do wzrostu cen. Tym samym może to doprowadzić do spadku popytu na nabiał, który stanowi cenne źródło pełnowartościowego białka oraz wapnia, a także wielu witamin i składników mineralnych

– mówi prezes KZSM

KZSM wyraża głęboką nadzieję, że nowy rząd zechce odwrócić niekorzystne dla branży uregulowania zawarte w w/w ustawach. Na pewno niezwłocznie po jego powołaniu wystąpi w tej sprawie do właściwych ministrów.

Źródło: Portal Spożywczy
Autor: Roman Wieczorkiewicz